آشالازی یک بیماری نادر است که در آن عبور غذا و مایعات از مری یا ازوفاگوس و ورود آن به معده سخت می شود. این عارضه در اثر اختلال عملکرد اعصاب مری اتفاق می افتد. مری در نتیجه این آسیب فلج و به مرور زمان گشاد شده و در نهایت قابلیت فشار دادن غذا به درون معده را از دست می دهد. پس از این اتفاق غذا در مری انباشته و گاهی تخمیر شده و به درون دهان باز می گردد که طعم تلخی در دهان ایجاد می کند. برخی افراد این حالت را با بیماری رفلاکس مری معدی (گاستروازوفاژیال) (GERD) یا همان رفلاکس معده اشتباه می گیرند. تفاوت این دو در این است که در این عارضه غذا از مری به دهان می آید در حالی که در GERD مواد از معده به دهان بازمی گردند. درمانی برای این بیماری وجود ندارد و هنگامی که مری فلج شود ماهیچه های آن دیگر نخواهند توانست به درستی کار کنند. اما علائم این بیماری را می توان با اندوسکوپی، درمان کم تهاجم و جراحی کنترل کرد. دکتر برمک قلی زاده در این مقاله توضیحات کاملی در این باره بیان کرده اند.
همان طور که در شکل مشخص است وقتی عضلات مری از کار می افتند ، اسفنکتر تحتانی مری (LES) شل و باز نمی شود و غذا وارد معده نمی گردد.
علائم یا نشانه های آشالازی
نشانه های این بیماری عموما به تدریج پدیدار می شوند و به مرور زمان وخیم تر می شوند. علائم و نشانه های این بیماری عبارتند از:
- ناتوانی در بلع (دیس فاژی) که احساسی شبیه به این دارد که انگار غذا یا نوشیدنی ها در گلو گیر کرده اند.
- بازگشت غذا یا بزاق به دهان
- سوزش سر دل
- آروغ زدن
- درد قفسه سینه که گاهی هست و گاهی برطرف می شود.
- سرفه شبانه
- نومونی یا عفونت ریه که در اثر کشیده شدن غذا با هوا به ریه ها ایجاد می شود.
- کاهش وزن
- استفراغ
تشخیص آشالازی
از آنجا که نشانه های آشالازی شبیه به برخی دیگر از اختلالات گوارشی است احتمال تشخیص اشتباه یا نادیده گرفته شدنش وجود دارد. پزشکتان برای تشخیص این بیماری احتمالا موارد زیر را توصیه خواهد کرد:
- مانومتری مری. این تست میزان انقباض منظم عضلات مری، هماهنگی و میزان فشار وارده توسط این عضلات و چگونگی استراحت اسفنکتر (ماهیچه) تحتانی مری و باز شدن آن به هنگام بلع را اندازه گیری می کند. برای تشخیص نوع مشکل حرکتی عضلات مری این تست مفیدترین تست است.
- رادیوگرافی پرتوی ایکس (عکس رادیولوژی) از سیستم گوارش فوقانی (ازوفاگوگرام). این تست بیماری آشالازی ، پس از خوردن یک مایع انجام می شود که پوشش داخلی لوله گوارش را پوشانده و پُر می کند. این پوشش سبب می شود که پزشکتان بتواند طرحی کلی از مری ، معده و روده فوقانی شما را ببیند. همچنین خوردن قرص باریوم پیش از تصویربرداری وجود انسداد در مری را مشخص خواهد کرد.
- اندوسکوپی فوقانی. پزشکتان یک لوله نرم و باریک که مجهز به دوربین و چراغ است و اندوسکوپ نام دارد را از گلوی شما به پایین می فرستد تا درون مری و معده تان را معاینه کند. اگر نتیجه تست باریوم شما احتمال انسداد را نشان دهد اندوسکوپی برای تعیین میزان انسداد استفاده کرد. با اندوسکوپی همچنین می توان از بافت نمونه تهیه کرد (بیوپسی) تا اگر عوارض رفلاکس مانند مری بارت (التهاب مری در اثر رفلاکس اسید که می تواند منجر به سرطان مری شود) وجود داشته باشد مشخص شود.
چه چیزی باعث بروز آشالازی می شود؟
اینکه چرا ماهیچه های مری شما به طور طبیعی منقبض و منبسط نمی شوند هنوز ناشناخته است. یکی از نظریه های موجود این است که آشالازی یک بیماری خودایمنی است (بدن شما به خودش حمله می کند) که توسط یک ویروس ایجاد می شود. سیستم ایمنی بدن شما به سلول های عصبی در لایه های ماهیچه ای دیواره های مری و LES حمله می کند.
سلول های عصبی شما که عملکرد ماهیچه ها را کنترل می کنند ، به دلایلی که در حال حاضر شناخته نشده اند ، به آرامی تحلیل می روند. این امر منجر به انقباضات بیش از حد در LES می شود. اگر به آشالازی مبتلا هستید ، LES شل نخواهد شد و غذا و مایعات نمی توانند از طریق مری وارد معده شما شوند.
درمان آشالازی
هدف درمان این عارضه به حالت استراحت درآوردن و باز کردن اسفنکتر زیرین مری است تا غذا و مایعات بتوانند راحت تر از مسیر گوارشی عبور کنند.
نوع درمان به سن ، وضعیت سلامتی و شدت آشالازی در فرد بستگی دارد.
درمان های غیر جراحی
- گشودن با گاز (اتساع پنوماتیک). یک شیء بادکنک مانند (بالون) با اندوسکوپی در مرکز اسفنکتر مری قرار داده می شود و سپس باد می شود تا بتواند ورودی مری به معده را بزرگتر کند. اگر با این روش درمانی که سرپایی است اسفنکتر مری باز نماند باید باز هم آن را انجام داد. نزدیک به یک سوم افرادی که با گشودن توسط بالون درمان می شوند در پنج ساله نخست پس از درمان آشالازی باید این عمل را تجدید کنند. پیش از انجام این روش داروی آرام بخش به بیمار داده می شود.
مراحل کارگذاشتن بالون و باز کردن راه ورود غذا از مری به معده
- بوتاکس (سم بوتولینوم نوع A). با تزریق بوتاکس به اسفنکتر مری این ماهیچه به حال استراحت در می آید. تزریق توسط سوزن اندوسکوپی انجام می شود و بوتاکس مستقیما به اسفنکتر مری تزریق می شود. این تزریق باید تکرار شود و در صورتی که در آینده جراحی لازم شود این تزریق های مکرر انجام آن را مشکل می کنند. بوتاکس عموما به افرادی توصیه می شود که به دلیل سن بالا یا سلامت کلی شان برای قرار دادن بالون یا جراحی گزینه مناسبی نیستند. اثر تزریق بوتاکس اغلب بیش از شش ماه ماندگاری ندارد. اگر پس از تزریق بوتاکس فرد بهبود چشمگیری یافت مؤید این است که تشخیص آشالازی درست بوده است.
- داروها. ممکن است پزشکتان برایتان داروهای شل‌کننده عضلات مانند نیتروگلیسیرین یا نیفدیپین تجویز کند که پیش از غذا خوردن باید مصرف شوند. این داروها اثر درمانی نسبتا کم و عوارض جانبی شدیدی دارند. عموما تنها زمانی به استفاده از داروها فکر می کنیم که بیمار گزینه مناسبی برای استفاده از بالون و جراحی نباشد و بوتاکس هم سودمند نبوده باشد. استفاده از داروها به ندرت توصیه می شود.
جراحی آشالازی
- میوتومی هِلِر. در این جراحی جراح ماهیچه ای که در انتهای تحتانی اسفنکتر مری قرار دارد را می بُرد تا غذا بتواند راحت تر عبور کند و به معده برسد. این جراحی را می توان از به روش بی تهاجم (میوتومی هلر لاپاروسکوپیک) انجام داد. برخی از افرادی که این عمل را انجام می دهند بعدها به رفلاکس معده (GERD) دچار خواهند شد.
برای این که از این امر پیشگیری شود همزمان با انجام میوتومی هلر عملی به نام فوندوپلیکاسیون نیز انجام می شود. در فوندوپلیکاسیون جراح قسمت بالایی معده فرد را دور قسمت زیرین مری می پیچاند تا بدین وسیله دریچه ای ضد رفلاکس ایجاد کند و از بازگشت اسید معده به داخل مری (GERD) جلوگیری کند. فوندوپلیکاسیون نیز معمولا با شیوه کم تهاجم جراحی آشالازی (لاپاروسکوپیک) انجام می شود
زندگی با بیماری آشالازی
ابتدا باید بدانید که این بیماری تا آخر عمر شما را درگیر خواهد کرد. همچنین باید انتظارات واقع بینانه ای در مورد نتایج روش های مختلف درمانی داشته باشید. تا کنون هیچ روش درمانی کشف نشده که بتواند آشالازی را به طور کامل درمان کند.
از پزشک خود بخواهید که درباره همه گزینه های درمانی و میزان موفقیت آن ها برای کنترل علائم ، نیاز به تکرار روش ها و همچنین خطرات و مزایای هر روش صحبت کند.
می توانید با ایجاد این تغییرات در زندگی خود ، راحت تر با این بیماری زندگی کنید :
- غذای خود را به قطعات کوچک و به اندازه چند لقمه برش دهید و در حالت نشسته غذا بخورید. این کار باعث می شود غذا با کمک جاذبه در مری حرکت کرده و به معده برسد.
- هیچوقت صاف دراز نکشید. این امر خطر ورود غذا به ریه ها را افزایش می دهد. با سر بالا بخوابید.
- از خوردن غذاهای جامد قبل از خواب خودداری کنید.
