در بیماری سرطان رکتوم سلول های سرطانی در رکتوم یا راست روده ایجاد می شوند. علائم کانسر رکتوم شامل اسهال ، یبوست یا وجود خون در مدفوع است. درمان های این سرطان جراحی ، شیمی درمانی و پرتو درمانی است. این بیماری ، به ویژه اگر طی روش های غربالگری مانند کولونوسکوپی زود تشخیص داده شود، قابل درمان است. راه های زیادی برای درمان و تشخیص این بیماری وجود دارد که دکتر برمک قلی زاده متخصص جراحی های سرطان لاپاروسکوپیک تهران در این مقاله به آن ها اشاره کرده اند.
سرطان رکتوم چیست؟
این سرطان وقتی شکل می گیرد که سلول های سرطانی در رکتوم ایجاد شوند. رکتوم قسمتی از روده بزرگ است. رکتوم فضایی توخالی است که بین کولون و روزنه دفع مدفوع قرار گرفته است.
کانسر رکتوم چه کسانی را مبتلا می سازد؟
هم زنان و هم مردان به این سرطان دچار می شوند ؛ هرچند احتمال اینکه مردان به این بیماری مبتلا شوند اندکی بیشتر است. در بیشتر موارد این بیماری در افرادی تشخیص داده می شود که بالاتر از پنجاه سال سن دارند اما ممکن است که نوجوانان و جوانان هم به سرطان رکتوم مبتلا شوند.
سرطان رکتوم چقدر شایع است؟
حدود ۵ درصد افراد در زمانی در طول زندگی خود به این بیماری دچار می شوند. از این تعداد حدود ۱۱ درصد زیر ۵۰ سال هستند.
نخستین مرحله سرطان در رکتوم چیست؟
در مرحله I این سرطان ، بیماری به لایه های عمقی دیواره رکتوم رسیده اما به نواحی مجاور سرایت نکرده است. افرادی که سرطان مرحله I رکتوم دارند شاید هیچ علامت و نشانه هشداردهنده ای نداشته باشند و به همین دلیل است که غربالگری های منظم توسط کولونوسکوپی بسیار مهم است.
آیا سرطان های کولورکتال ارثی هستند؟
اکثر موارد سرطان های کولورکتال ارثی نمی باشند و در صورت وجود سابقه خانوادگی باید به سندرم های زیر توجه شده و سایر اعضای بی علامت خانواده نیز بررسی شوند.
- سرطان رکتوم بدون پولیپوزیس ارثی (HNPCC): این بیماری در اثر ایجاد یک جهش در یک ژن مهم اتفاق می افتد. این ژن از یکی از والدین به کودکشان منتقل می شود. حدود ۵ درصد از افرادی که به سرطان کولورکتال دچار هستند HNPCC دارند.
- پولیپوزیس آدنوماتوز ارثی (FAP): این بیماری ارثی نادر باعث ایجاد پولیپ های فراوانی در روده بزرگ می شود که پیش سرطانی هستند. افراد مبتلا به این بیماری معمولا در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه ۲۰ زندگی خود به این پولیپ ها دچار می شوند. با افزایش سن این پولیپ ها مشکلات بیشتری ایجاد می کنند که موجب افزایش ریسک ابتلا به سرطان کولورکتال می گردد.
علل و علائم
نشانه های هشداردهنده سرطان رکتوم چیست؟
در اکثر موارد سرطان های رکتوم نشانه ای ندارند اما برخی افراد ممکن است متوجه برخی علائم هشداردهنده شوند. نشانه های کانسر رکتوم ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- خونریزی رکتومی (مقعدی)
- وجود خون در مدفوع
- اسهال
- یبوست
- تغییر ناگهانی در عادات دفع فرد (تغییر در بافت و رنگ مدفوع یا تعداد دفعات دفع)
- مدفوع باریک
- خستگی
- ضعف
- درد شکمی
- کاهش وزن بدون علت
علت اصلی سرطان رکتوم چیست؟
علت حتمی این بیماری شناخته نشده است اما ریسک فاکتورهای خاصی هستند که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند. این ریسک فاکتورها عبارتند از:
- سن : احتمال ابتلا به سرطان کولون مانند بیشتر سرطان ها با افزایش سن بیشتر می شود. میانگین سن تشخیص بیماری در مردان و زنان ۶۳ سال است.
- جنسیت: مردان اندکی بیشتر از زنان در معرض ابتلا به سرطان رکتوم هستند.
- نژاد: از نظر آماری افراد سیاه پوست بیشتر در معرض این سرطان قرار دارند. علت این امر هنوز به درستی فهمیده نشده است.
- سابقه خانوادگی: اگر یکی از اعضای خانواده تان به این بیماری دچار شده است شانس ابتلای شما به این بیماری نزدیک به دو برابر است.
- بیماری های خاص: ابتلا به چند بیماری خاص ریسک ابتلا به سرطان در ناحیه رکتوم را افزایش می دهد. بیماری های التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو از این جمله اند.
- سیگار کشیدن: تحقیقات جدید نشان می دهند که احتمال مرگ افراد سیگاری در اثر سرطان رکتوم بیشتر از افراد غیرسیگاری است.
- خوردن گوشت های فراوری شده: افرادی که مقدار زیادی گوشت قرمز و گوشت های فراوری شده مصرف می کنند بیشتر در معرض این سرطان هستند.
- چاقی: افرادی بسیار چاق در مقایسه با افرادی که وزن نرمال دارند بیشتر در معرض ابتلا به این معضل هستند.
متخصصان توصیه می کنند که همه افراد از سن ۴۵ سالگی آزمایشات غربالگری کولورکتال دوره ای داشته باشند. افرادی که بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند باید آزمایشات غربالگری را به دفعات بیشتری انجام دهند.
مرحله بندی سرطان رکتوم
این سرطان به پنج مرحله تقسیم بندی می‌شود. تشخیص مرحله فرد به بزرگی تومور رکتوم و پخش شدن یا نشدن سرطان بستگی دارد.
مرحله 0: سلول های سرطانی روی سطح پوشش رکتوم یافت می شوند.
مرحله 1: تومور به عمق پوشش و احتمالا به داخل دیواره رکتوم راه یافته است.
مرحله 2: تومور به دیواره رکتوم نفوذ کرده و ممکن است به بافت های اطراف رکتوم نیز رسیده باشد.
مرحله 3: تومور به غدد لنفاوی مجاور رکتوم و قسمتی از بافت های غیر از دیواره رکتوم نیز راه یافته است.
مرحله 4: تومور به غدد لنفاوی یا اندام های دور از رکتوم نیز سرایت کرده است.
سرطان رکتوم چطور گسترش می یابد؟
اگر مبتلا به کانسر رکتوم متاستازدهنده مرحله ۴ مبتلا هستید به این معنی است که سرطان از رکتوم فراتر رفته و به نواحی دیگر بدن راه یافته است. اگرچه سلول های سرطانی می توانند به هر جای بدن بروند اما احتمال اینکه در کبد ، ریه ها ، مغز یا پوشش داخلی شکم مستقر شوند بیشتر است.
سرطان رکتوم چطور تشخیص داده می شود؟
در اکثر موارد سرطان حین غربالگری های دوره ای تشخیص داده می شوند. در برخی موارد هم پزشکتان با توجه به علائمی که دارید به این بیماری مشکوک می شود.
سرطان رکتوم چگونه درمان می شود؟
درمان سرطان در ناحیه رکتوم به عواملی مانند محل قرارگیری ، اندازه و مرحله تومور و همچنین ترجیحات شخصی و سلامت کلی فرد بستگی دارد. برای درمان گزینه های زیر در دسترس است:
جراحی
یکی از متداول ترین درمان های سرطان رکتوم جراحی است که طی آن سلول های سرطانی برداشته می شود. گزینه های جراحی مختلفی، بر اساس نیازهای ویژه فرد ، موجود است :
- میکرو جراحی اندوسکوپیک از طریق مقعد (TEMS): حین این عمل جراح توده های کوچک را توسط ابزاری که از طریق مقعد وارد می شود مشاهده کرده و خارج می کند. این روش درمانی زمانی پیشنهاد می شود که تومور فرد کوچک است، تنها به یک ناحیه محدود شده است و احتمال انتشار آن بعید است.
- جراحی و خارج کردن بخشی از رکتوم (low anterior resection): خارج کردن توده های بزرگتر احتمالا مستلزم برداشتن تمام یا بخشی از رکتوم است. طی این عمل سوراخ دفع حفظ می شود تا مدفوع بتواند به طور طبیعی از بدن خارج گردد.
- جراحی و خارج کردن شکمی پرینه ای (abdominoperineal resection APR) : اگر سرطان رکتوم نزدیک به سوراخ دفع باشد ممکن است نتوان بدون آسیب رساندن به عضلات کنترل کننده دفع آن را برداشت. در این موارد جراح سوراخ دفع، رکتوم و بخشی از کولون را خارج خواهد کرد. پس از آن کولوستومی انجام می شود تا از این طریق مدفوع از بدن خارج شود (در کولوستومی جراح یک منفذ به نام استوما در شکم ایجاد می کند. سپس از آن انتهای کولون را به منفذ ایجاد شده متصل کرده و با بخیه آن را در جای خود محکم می کند. مدفوع بعد از خروج از بدن فرد داخل کیسه ای که روی شکم قرار دارد و به استوما متصل است جمع خواهد شد).
شیمی درمانی برای سرطان رکتوم
ممکن است از شیمی درمانی قبل از انجام جراحی برای کوچک کردن تومور یا بعد از جراحی برای از بین بردن بقایای سلول های سرطانی استفاده شود.
پرتودرمانی
پرتودرمانی هم مانند شیمی درمانی پیش یا پس از جراحی مورد استفاده قرار می گیرد. پرتودرمانی پرتوهای پُرانرژی را برای از بین بردن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد و تقسیم آن ها به کار می گیرد. برای درمان سرطان راست روده پرتودرمانی را می توان همراه با شیمی درمانی انجام داد.
ایمونوتراپی
در این روش از داروهایی برای تقویت سیستم ایمنی استفاده می شود تا بدن نحوه حمله به سلول های سرطانی را یاد بگیرد.
دارودرمانی هدفدار (targeted drug therapy)
اگر شخص به سرطان رکتوم پیشرفته مبتلا باشد پزشک انکولوژیست احتمالا از دارودرمانی هدفدار به همراه شیمی درمانی استفاده می کند. این درمان ها ناهنجاری های خاصی را در سلول های سرطانی هدف می گیرند تا بتوانند از این طریق آن ها را از بین ببرند.
چه آزمایشاتی برای تشخیص سرطان رکتوم انجام می شود؟
اگر پزشکتان گمان کند که ممکن است به سرطان راست روده مبتلا باشید آزمایشاتی را برای شما تجویز خواهد کرد که تشخیص این بیماری را ممکن می کنند. این آزمایشات به شرح زیر است:
- کولونوسکوپی: در این تست با کمک یک لوله دراز و یک دوربین کوچک داخل کولون و رکتوم را مشاهده می کنند.
- بیوپسی: پزشکتان یک نمونه کوچک از بافت مشکوک برمی دارد و به آزمایشگاه می فرستد تا بررسی شود.
- سی تی اسکن: در این روش تصویربرداری عکس های رادیولوژی (X-rays) از بدنتان گرفته می شود. سپس این عکس ها را به یکدیگر متصل می کند تا تصویر دقیقی از استخوان ها، اندام ها و بافت های شما به دست آید.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا ام آر آی: ام آر آی برخلاف عکس های رادیولوژی که از اشعه ایکس استفاده می کند از امواج رادیویی و آهن ربا برای گرفتن عکس از داخل بدن استفاده می کند.
- پِت اسکن (برش نگاری گسیل پوزیترون): پیش از اینکه پت اسکن برایتان انجام شود پزشک از شما خواهد خواست که نوعی رنگ مخصوص که حاوی مواد ردیاب رادیواکتیو است بنوشید (گاهی این رنگ تزریق یا استنشاق می شود). این رنگ نواحی بیمار را متمایز می کند.
عوارض درمان سرطان رکتوم چیست؟
عوارض درمان به نوع درمان مورد استفاده بستگی دارد. به علاوه تجربه هر فرد نیز ممکن است متفاوت باشد. تنها به دلیل اینکه شخصی عوارض خاصی نشان داده است نمی‌توانید نتیجه بگیرید که شما هم همان عوارض را خواهید داشت. خستگی، تغییرات وزنی، حالت تهوع و استفراغ و اسهال رایج‌ترین عوارض جانبی‌ای هستند که حین بیشتر درمان‌های سرطان رکتوم مشاهده می‌شوند.
آیا می‌توان از سرطان رکتوم پیشگیری کرد؟
اگرچه نمی‌توان به طور قطع از این بیماری پیشگیری کرد اما با انجام برخی کارها می‌توانید ریسک آن را کاهش دهید. به‌عنوان‌مثال:
- وزن مناسب خود را حفظ کنید
- به طور منظم ورزش کنید
- رژیم غذایی سالم و متعادلی داشته باشید
- از نوشیدن الکل بپرهیزید
- سیگار نکشید
- چشم‌انداز و پیش‌آگاهی بیماری
نرخ زنده‌ماندن در سرطان رکتوم چقدر است؟
نرخ کلی زنده‌ماندن در سرطان راست روده ۶۳ درصد است. به این معنی که احتمال زنده بودن افراد دارای این سرطان در پنج سال آتی ۶۳ درصد افرادی است که این مشکل را ندارند. نرخ زنده‌ماندن پنج‌ساله آتی رکتوم لوکالیزه یا متمرکز (سرطانی که به قسمت‌های دیگر بدن سرایت نکرده است) ۹۱ درصد است به این معنی که احتمال زنده بودن افراد دارای سرطان رکتومی که در مراحل ابتدایی قرار دارد در پنج سال آتی ۹۱ درصد افرادی است که سرطان راست روده ندارند. به یاد داشته باشید که این نرخ‌های زنده‌مانی از افرادی به دست آمده که در گذشته به سرطان رکتوم مبتلا بوده‌اند و پیش‌بینی‌کننده‌ی اتفاقات بعدی و طول عمر فرد نخواهد بود.
چه زمانی باید نزد پزشک خود بروم؟
اگر تحت درمان سرطان رکتوم هستید با دیدن نشانه‌های زیر با پزشکتان تماس بگیرید:
- تب ۴۰ درجه یا بالاتر
- سردردهای شدید
- لرز
- خون در ادرار
- درد قفسه‌ی سینه
- تنگی نفس (دیس‌پنه)
- گیجی
شما بهتر از هر کس دیگری بدن خود را می‌شناسید پس به احساس خود اعتماد کنید و اگر به نظرتان می‌رسد که چیزی غیرعادی است با پزشک خود وقت ملاقات ترتیب دهید. پزشک می‌تواند برای تسکین علائم و بهتر کردن حالتان چاره‌ای بی اندیشد پزشکم چه بپرسم؟
- سرطان رکتوم من در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
- سرطان من چقدر در بدنم انتشار یافته است؟
- چه درمان‌هایی برای من مناسب است؟
- این درمان‌ها بر کیفیت زندگی‌ام چه تأثیری خواهند داشت؟
- آیا حین درمان قادر به کار کردن خواهم بود؟
سخن پایانی
آگاهی از اینکه به سرطان دچار هستیم می‌تواند برایمان مسئله‌ای سنگین باشد. شاید غمگین، ترسیده، مستأصل یا عصبانی شویم. از پزشکتان بخواهید شما را به متخصصانی معرفی کند که با کمکشان بتوانید این دوران سخت را سپری کنید. شاید بخواهید به گروهی بپیوندید که متشکل از افراد با سرطان رکتوم است. دانایی توانایی است. داشتن آگاهی کامل از اینکه تشخیص بیماری‌تان چیست و چه گزینه‌های درمانی پیش رویتان است شما را توانمند کرده و این امکان را در اختیارتان می‌گذارد که بتوانید هدایت سلامتی خود را خودتان به دست بگیرید.
بسیار عالی 👍