فتق یا هرنی نام عارضه ای است که در در پی نازک و ضعیف شدن دیواره های ارگان های مختلف بدن ؛ آن عضو بیرون می زند. فتق جدار شکم یکی از انواع آن است و زمانی رخ می دهد که سوراخی در عضلات دیواره شکم موجود باشد و حلقه ای از روده یا بافت شکمی از آن عبور کند و روی شکم برآمدگی ایجاد کند. فتق دیواره شکم می تواند در هر جایی از شکم که در امتداد خط عمودی جدار شکم باشد ایجاد شود. این مشکل ممکن است باعث بروز عوارضی مثل دردهای شدید و غیره شود. اگر شما هم با چنین مشکلی رو به رو شده اید و به دنبال یک راه درمان برای آن در شهر تهران هستید ، این مقاله از دکتر برمک قلی زاده متخصص جراحی های لاپاروسکوپیک فتق را از دست ندهید.
انواع فتق دیواره شکم
سه نوع فتق در جدار شکم وجود دارد:
- فتق اپی گاستریک : این فتق می تواند از زیر استخوان سینه (استخوان مرکزی بین دنده ها) تا نزدیک ناف در هر جایی ایجاد شود. این نوع فتق هم در زنان و هم در مردان دیده می شود.
- فتق جدار شکم آمبلیکال یا فتق نافی: در محدوده ناف رخ می دهد.
- فتق برشی: در محل برش جراحی قدیمی ایجاد می شود. این نوع فتق در نزدیک به یک سوم افرادی که جراحی شکمی داشته اند و در محل برش قدیمی جراحی به وجود می آید. فتق برشی ممکن است هر زمان پس از جراحی شکمی (چند ماه تا سال ها) رخ دهد.
عوامل ایجاد فتق جدار شکم
- ضعف در ناحیه برش جراحی پیشین که می تواند به دلیل عفونت در آن ناحیه یا به دلیل ترمیم یا مِش گذاری (نوعی توری جراحی) ناموفق باشد.
- ضعف جدار شکم که ممکن است از بدو تولد این گونه بوده باشد.
ضعف جدار شکم به دلیل شرایطی که موجب فشار آمدن به دیواره شکم می شود. مانند:
- اضافه وزن داشتن
- سرفه های مکرر
- استفراغ شدید
- حاملگی
- سابقه برداشتن اجسام سنگین
- زور زدن زیاد هنگام دفع مدفوع یا ادرار که منجر به فتق جدار شکم می گردد
- جراحات وارده به ناحیه شکمی
- بیماری های ریه (بیماری انسدادی مزمن ریه و آمفیزم، تلاش برای نفس کشیدن به دیواره شکم فشار می آورد).
- بزرگ شدن پروستات در مردان مسن که موجب می شود موقع ادرار زور بزنند.
- سن بالا (خاصیت کشسانی جدار شکم با افزایش سن کاهش می یابد)
نشانه ها و علائم فتق جدار شکم
برخی از بیماران در مراحل اولیه این بیماری مشکلی احساس نمی کنند. اولین نشانه اغلب برآمدگی قابل رؤیتی زیر پوست شکم یا وجود ناحیه ای در این قسمت است که به لمس کردن حساس است. برآمدگی با فشار دادن به داخل یا درازکشیدن روی آن صاف می شود (به داخل می رود).
درد فتق جدار شکم با انجام کارهای زیر افزایش می یابد:
- بلند کردن اجسام سنگین
- زور زدن به هنگام دفع مدفوع یا ادرار
- نشستن یا ایستادن به مدت طولانی
اگر بخشی از روده از جدار شکم بیرون بزند و همان جا گیر کند (فتق با دست به داخل برنمی گردد) درد شدیدی ایجاد می شود. اگر این اتفاق بیافتد بخشی از روده که گیر کرده است خون کافی دریافت نمی کند و کم کم از بین می رود. این مورد فوریتی پزشکی است و باید سریعا به آن رسیدگی شود.
آزمایشات و تشخیص فتق جدار شکم
پزشک سابقه پزشکی و جراحی های شما را بررسی می کند و شکم شما و محل فتق را معاینه خواهد کرد. پس از آن پزشک احتمالا تست های تصویربرداری (سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی) تجویز خواهد کرد.
مدیریت و درمان
فتق های جدار شکم به مرور زمان و خود به خود خوب نمی شوند و برای اصلاح شدن باید جراحی شوند. در واقع این فتق ها اگر درمان نشوند به تدریج ممکن است بزرگتر و بدتر شوند. فتق های درمان نشده سخت تر ترمیم می شوند و ممکن است منجر به عوارضی جدی مانند نرسیدن خون به بخشی از روده شوند.
هدف از جراحی فتق جدار شکم ترمیم سوراخ یا نقصی است که در جدار شکم وجود دارد به طوری که روده ها و بافت شکمی دیگر نتوانند از میان این جدار بیرون بزنند. در نتیجه جراحی و با ترمیم سوراخ و بازگرداندن ماهیچه ها به جایگاه طبیعی شان معمولا شکل و انسجام جدار شکم به حالت عادی باز خواهد گشت.
سه نوع جراحی اصلی برای ترمیم این فتق وجود دارد: باز، لاپاروسکوپیک و روبوتیک
ترمیم فتق باز
در این جراحی در جایی که فتق جدار شکم وجود دارد و روی شکم برشی ایجاد می شود و روده و بافت شکمی به جایگاه شان برگردانده می شوند. یک مِش (توری ریزبافت جراحی) در محلی که بیرون زدگی وجود داشته قرار داده می شود تا جدار شکم تقویت شود و احتمال عود فتق کاهش یابد. برش روی پوست شکم معمولا با بخیه های جذبی و چسب پوست بسته می شود.
جراحی لاپاروسکوپیک فتق جدار شکم
جراح چند برش کوچک کمی دورتر از محل فتق ایجاد می کند. یک لاپاروسکوپ (یک لوله باریک و چراغ دار که یک دوربین بر سر آن است) از طریق یکی از این برش ها به داخل فرستاده می شود تا توسط آن جراحی هدایت شود. یک مِش جراحی نیز داخل می شود تا به کمک آن بخش ضعیف شده جدار شکم تقویت شود. یکی از مزایای این روش در مقایسه با جراحی باز خطر کمتر عفونت به خاطر برش های کوچکتر است.
ترمیم فتق روبوتیک
در این روش هم از لاپاروسکوپ استفاده می شود و روش همان روش لاپاروسکوپیک است. تفاوت در اینجاست که در روش روبوتیک جراح پشت میز فرمان و در اتاق فرمان نشسته است و وسایل جراحی را از همان جا هدایت می کند. روش روبوتیک بیشتر برای فتق ها و نواحی ضعیف شده کوچکتر جدار شکمی به کار می رود و به کمک این روش بازسازی جدار شکم نیز میسر است. در این روش نیز بیمار اِسکارهای (جای زخم جراحی) کوچکتری نسبت به تک اِسکار بزرگ جراحی باز خواهد داشت و درد کمتری را نیز تجربه خواهد کرد.
جراح شما با در نظر گرفتن چند عامل بهترین روش جراحی برای ترمیم فتق جدار شکم شما را مشخص می کند. این عوامل شامل موارد زیر است:
- سن شما
- سابقه پزشکی و سلامتی شما
- اندازه فتق تان
- اندازه و نمای کلی قسمت آسیب دیده جدار شکم
- میزان پوستی که برای ترمیم فتق می‌توان به کار گرفت
- وجود عفونت
در نهایت نوع ترمیم فتق جدار شکم بر اساس هدف عمل و نتایج مورد انتظار آن مختص شرایط خاص شما طراحی می شود.
